Schenken is erven zonder te sterven
Schenkingen en giften zijn van groot belang voor het erfrecht. Het erfrecht is grotendeels beschreven in boek 4 van het Burgerlijk Wetboek. De schenking is geregeld in boek 7 van het Burgerlijk Wetboek. We zien echter in boek 4 veel verwijzingen naar de schenking. Kort gezegd komt het erop neer dat alles wat geschonken is tijdens het leven van de overledene niet meer geërfd kan worden.
Ideale situatie
En daar zit juist een voorbeeld van het gevolg van schenking in het erfrecht. Door tijdens het leven te schenken, is er na overlijden minder over in de erfenis. Dit lijkt geen probleem als tijdens leven aan de toekomstige erfgenamen geschonken wordt en ieder evenveel heeft gekregen. Dit is de ideale situatie. Door tijdens leven te schenken, daalt de hoogte van de erfenis en hoeft minder erfbelasting betaald te worden. Als tijdens leven binnen de door de Belastingdienst vastgestelde van schenkingsbelasting vrijgestelde bedragen wordt geschonken, ontstaat een optimale situatie waarbij geen of nauwelijks belasting betaald wordt. Niemand betaalt graag te veel belasting. Prima geregeld, lijkt het….
Niet gelijke giften
Wanneer de overledene tijdens leven echter aan een of meer erfgenamen meer heeft geschonken dan aan de andere erfgenamen kan de situatie ontstaan dat zoveel geschonken is, dat de overige erfgenamen feitelijk onterfd worden of slechts een gering deel van de erfenis krijgen. De wetgever heeft dit proberen te voorkomen door te bepalen dat een erfgenaam de erfenis kan verwerpen en een beroep kan doen op de legitieme portie. Alleen een kind van de overledene kan overigens aanspraak maken op de legitieme portie. Dit betekent dat het kind dat verwerpt geen erfgenaam meer is, maar wel de helft van zijn oorspronkelijke erfdeel in geld kan krijgen. Uit de wet blijkt ook dat schenkingen aan de erfgenamen uit het verleden of schenkingen aan anderen in de laatste vijf jaren meegenomen worden bij het berekenen van dit geldbedrag. Op deze manier kan een kind alsnog aanspraak maken op een deel uit de erfenis van zijn overleden ouder. Ook als deze ‘uitgehold’ is door schenkingen tijdens het leven van de overledene.
Het voorgaande speelt ook bij een onterfd kind. Ook dit kind kan een beroep doen op de legitieme portie, waarbij schenkingen uit het verleden betrokken worden bij het bepalen van de hoogte van het geldbedrag waar het onterfde kind recht op heeft.
Verrekenen schenking?
Schenkingen hoeven in principe niet verrekend te worden bij de erfenis. Dit betekent dat diegene die een schenking heeft ontvangen evenveel ontvangt als de overige erfgenamen. Echter, de overledenen kan bij de schenking of bij testament bepalen dat schenkingen wel verrekend moeten worden. Dit betekent als het ware dat geacht moet worden dat hetgeen geschonken is, als een voorschot op de erfenis moet worden gezien. Ook in die zin is het belangrijk te weten wanneer er sprake is van een schenking.
Schenking of lening
Nog een laatste voorbeeld van een situatie waarbij het snijvlak tussen erfrecht en de schenking goed te zien is. Voor het bepalen van de hoogte van de erfenis moeten we weten welke schulden en welke bezittingen er zijn. De schulden moeten eerst worden betaald, voordat de erfenis naar de erfgenamen kan gaan. Ook moeten vorderingen worden geïnd. Soms ontstaat de situatie waarbij een erfgenaam stelt dat een ander een schuld had bij de overledene, terwijl die ander zegt dat hij iets geschonken heeft gekregen. Het is dus van belang te weten wat een schenking is.
Verschil
In het dagelijks spraakgebruik worden twee termen gebruikt. De gift en de schenking. Zijn dit synoniemen of zijn er twee verschillende betekenissen? Een gift is;
- Een bevoordeling bij de ontvanger (bv. Piet ontvangt € 1.000,00, Piet wordt bevoordeeld);
- Een verarming bij degene die geeft (Piet ontvangt van zijn moeder, moeder geeft en wordt armer);
- Er is de bedoeling de ander te bevoordelen (moeder heeft de bedoeling Piet te bevoordelen).
Bij de schenking spelen nog twee andere kenmerken;
- De gift is om niet: er is dus geen tegenprestatie verschuldigd. Bv. wanneer een huis aan een dochter verkocht wordt, ver beneden de marktwaarde. Er is wel een tegenprestatie verschuldigd, namelijk de koopprijs, maar deze is niet reëel.;
- Er is een overeenkomst tussen de gever en diegene die de schenking ontvangt.
Kort gezegd komt het er dus op neer dat alle schenkingen giften zijn en dat wanneer iemand een ander iets geeft terwijl een tegenprestatie is verschuldigd en/of er geen overeenkomst is, er ook sprake is van een gift.
Wat nu te doen met diegene die stelt dat er sprake is van een schenking in plaats van een lening? Of andersom? Feit is dus wanneer er geen sprake is van een terugbetalingsverplichting en/of geen sprake is van een renteverplichting, er geen sprake is van een lening en in die zin van een gift. Wanneer iemand een tegenprestatie heeft gedaan die normaal is voor hetgeen hij krijgt, dan is er sprake van een andere overeenkomst, bv. de overeenkomst van koop als Piet een woning koopt tegen de marktwaarde van zijn moeder.
Toekomstige giften?
Er wordt veel gebruik gemaakt van de zogenaamde papieren gift. Dit betekent dat er een bedrag geschonken wordt, dat pas opeisbaar is na de dood. De bedoeling van de overledene is dat er dan sprake is van een schenking voor de dood, zodat erfbelasting voorkomen kan worden. Ook deze toekomstige schenkingen kunnen de erfenis behoorlijk uithollen. Deze schenkingen moeten namelijk eerst worden uitbetaald, voordat de erfenis naar de erven kan. Wanneer de overledenen nagenoeg zijn gehele vermogen reeds voor zijn dood op papier heeft geschonken, vissen de erfgenamen achter het net. Het is dus belangrijk te weten of deze giften toegestaan zijn.
Het antwoord daarop is ‘Ja’! Deze papieren schenkingen vallen onder het begrip schenking en zijn dus giften die opeisbaar zijn na overlijden. De wetgever heeft voor deze schenkingen na de dood twee vereisten opgelegd. Ten eerste moet de papieren schenking via de notaris zijn vastgelegd. Ten tweede moet degene die schenkt rente betalen van 6 % aan diegene die na de dood van de schenker gaat ontvangen. Wanneer aan deze vereisten niet is voldaan, komt de schenking te vervallen. Er is dan geen recht op uitbetaling.
Ook bij deze toekomstige schenkingen geldt dat het onterfde kind of het kind dat heeft verworpen aanspraak kan maken op de helft van zijn oorspronkelijke erfdeel, waarbij de toekomstige giften opgeteld meegenomen worden bij het bepalen van zijn deel.
Wat doet onze advocaat met schenking?
Giften spelen een belangrijke rol bij de afwikkeling van de erfenis. Onze advocaten, mediators, executeurs en vereffenaars speuren het dossier door met als doel schenkingen boven water te krijgen. Dit doen zij bijvoorbeeld door over een langere periode bankafschriften op te vragen en deze grondig te bestuderen.
Daarbij maken zij met de cliënt een grondige analyse van hetgeen de voorgaande jaren op het het gebied van het vermogen van de overledene is gebeurd, zodat duidelijk is waar iedere erfgenaam, kind of schuldeiser recht op heeft.
Contact
Bent u erfgenaam in een onverdeelde nalatenschap?, Komt u er samen met de andere erfgenamen niet uit?, Heeft u andere problemen bij de verdeling van de nalatenschap of wilt u meer informatie? Neem contact op met onze erfrechtspecialisten mr. Sien Smeets, mr. Juulke Schobbers-Deinum of mr. Janine Engels via onze website, per telefoon of via e-mail.
Download de gratis whitepaper over erfrecht
Wilt u meer weten over erfenissen? Download dan nu de gratis whitepaper van Het Wetshuys en lees alles over verklaring van erfrecht.