Ouderverstoting. Wat is het en wat kun je er aan doen?

Ik heb in een eerdere blog al eens kort aangegeven dat kinderen in scheidingssituaties het vaak aanvoelen als een ouder verdrietig of boos is op de andere ouder en negatieve signalen afgeeft aan het kind. Daardoor kan het voorkomen dat een kind die verdrietige/boze ouder wil beschermen. Het gaat soms zelfs zo ver dat een kind denkt dat als hij niet meer naar de andere ouder gaat, er geen boosheid of verdriet meer zal zijn. Het kind verkeert dan in een loyaliteitsconflict en ouderverstoting ligt op de loer.

Wil uiteindelijk niet iedere ouder het beste voor zijn/haar kind? In het scheidingsproces kunnen ouders (vaak) onbewust veel schade aanrichten bij hun kinderen. Er wordt steeds meer aandacht aan besteed, ook door de overheid. Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten de Mens volgt dat op EVRM de overheid zelfs verplicht is op te treden in situaties waarin het contact tussen ouder en kind verloren dreigt te gaan.

PAS

Van ouderverstoting (PAS) wordt gesproken als de ene ouder bewust of onbewust het kind zodanig beïnvloedt dat de band met de andere ouder ernstig verslechtert of zelfs verbroken wordt. Daarbij moet opgemerkt worden dat de meeste ouders absoluut van kinderen houden en het beste voor hen willen. Soms zijn echter de gevoelens van (een van) de ouders jegens de andere ouder dermate heftig dat hij of zij ervan overtuigd is dat contact met de andere ouder niet in het belang is van het kind. Of hij of zij voelt nog zoveel boosheid dat het niet lukt om neutraal over de andere ouder te zijn.

Voorbeelden van gedrag die ouderverstoting in de hand kunnen werken (en bij vechtscheiding helaas regelmatig voorkomen) kunnen zijn:
– De andere ouder beschuldigen van incest / mishandeling van het kind;
– De kinderen laten denken dat de andere ouder gevaarlijk is of niets om hem/haar geeft;
– Het kind na ieder omgangsmoment onderwerpen aan een kruisverhoor;
– Alle herinneringen van de andere ouder uit het huis verbannen;
– Alleen maar negatief praten over de andere ouder en tekortkomingen overdrijven.

Je kunt PAS herkennen bij een kind aan de volgende gedragingen:
– Het kind laat openlijk haat en woede zien ten opzichte van de andere ouder, zonder dat die gevoelens gebaseerd zijn op persoonlijke ervaringen met die ouder.
– Het kind weigert contact met de andere ouder.
– Het kind gebruikt onduidelijke argumenten voor de haat.
– Het kind praat openlijk over wat de andere ouder in zijn ogen fout doet. Wat de andere ouder ook doet, het is altijd fout.
– Het kind praat alleen positief over de ouder bij wie hij woont.
– Het kind praat in herhalingen en klinkt ‘voorgeprogrammeerd’.
– Het kind vertelt verhalen die niet kloppen.
– Het kind kan geen positieve herinneringen vertellen over de andere ouder.Het kind haat niet alleen de andere ouder, maar ook zijn of haar vrienden, omgeving, werk, hobby’s en alles wat maar in verband gebracht kan worden met hem of haar.

Niveaus van PAS

Er zijn 3 niveaus van PAS te onderscheiden. Bij de milde vorm is de verstoting relatief oppervlakkig. Het kind is over het algemeen coöperatief tijdens bezoeken, maar wel vaak kritisch en onvriendelijk jegens de slachtofferouder. Milde vormen van PAS kunnen redelijk makkelijk aangepakt worden door goede voorlichting en door de ouders naar een bemiddelaar te sturen. De matige vorm wordt gekenmerkt door razernij bij de programmerende ouder. Het kind is vaak disruptief en onrespectvol naar de slachtofferouder. Vooral het ernstige type van PAS heeft een negatieve invloed op de psychologische ontwikkeling van het kind. Hierbij is de programmerende ouder volkomen fanatiek en soms zelfs paranoïde. Het kind is vijandelijk jegens de uitwonende ouder. In sommige gevallen kan de vijandigheid van het kind oplopen tot paranoïde vormen. Het kind denkt dat hij/zij achtervolgd wordt en is bang om vermoord te worden door de uitwonende ouder.

(Mogelijke) gevolgen van PAS voor het kind
PAS en als gevolg daarvan niet hebben van contact met een van de ouders, kan enorme gevolgen hebben voor kinderen. Hieronder som ik er een aantal op.
– psychologische klachten (angst, depressie, agressie, psychosomatische reacties, etc. )
– verminderd gevoel van eigenwaarde
– verliezen van contact met eigen gevoelens
– verminderde prestatie op intellectueel gebied
– gebrekkige sociale ontwikkeling
– verminderd vertrouwen in anderen
– onlogisch redeneren
– drugs en/of alcoholmisbruik
– gebrekkige oplossingsvaardigheden
– identiteitsproblemen

Voorkomen van PAS in Nederland

In Nederland is door Ed Spruijt (2007) een bevolkingsonderzoek gedaan naar de mate van voorkomen van PAS volgens echtscheidingsbemiddelaars en volgens gescheiden uitwonende ouders. Volgens de resultaten van dit onderzoek komt PAS in Nederland in 33% van de gevallen in milde vorm voor en 9% van de gevallen in matige vorm. De ernstige vorm van PAS komt volgens dit onderzoek niet of nauwelijks voor.

Gelukkig beseffen veel advocaten dat langdurige, conflictueuze echtscheidingen voor kinderen traumatisch kunnen zijn. Helaas zijn er ook advocaten die dit niet beseffen. Zij behartigen de belangen van hun cliënt voor het geld en om te “winnen”. Kies je advocaat daarom verstandig en geef de voorkeur aan een gespecialiseerde echtscheidingsbemiddelaar (dit kan ook een advocaat zijn). Je kind zal jullie dankbaar zijn!

Voorkom PAS door elkaar als ouders te respecteren. Een echte liefdevolle ouder begrijpt hoe belangrijk de andere ouder is in het leven van het kind. Onze advocaten en mediators stellen het kind altijd voorop. Zij hebben veel ervaring met scheidingen waarin ouderverstoting speelt of op de loer ligt. Wanneer je als ouder vermoedt dat er sprake zou kunnen zijn van ouderverstoting, maak dan snel een afspraak, zodat we samen kunnen bekijken wat we kunnen doen.