Overeenkomsten voor overlijden. Zijn deze geldig?

Dood gaan we allemaal. Alle bezittingen en schulden die we tijdens leven hebben opgebouwd, laten we na. Dit is onze nalatenschap. Als specialist erfrecht zien we met enige regelmaat overeenkomsten, waarin mensen voor het overlijden afspraken hebben gemaakt over hun rechten of plichten na het overlijden. Bijvoorbeeld: vader heeft in zijn testament zijn drie kinderen tot erfgenaam benoemd. Een van deze drie kinderen benoemt hij tot executeur. Nog tijdens het leven van vader sluiten de drie kinderen een overeenkomst: het tot executeur benoemde kind zal zijn benoeming niet aanvaarden. De vraag komt op: mag dit?

De Nederlandse wetgever heeft ons allen in boek 4 BW een aantal rechten en bevoegdheden toegekend ten aanzien van onze nalatenschap. Hierbij moeten we denken aan:

• Het recht tot het maken van een testament
• Het recht om een erfenis te aanvaarden of te verwerpen

De wetgever is vrij duidelijk. Afspraken waarbij is overeengekomen dat een persoon afziet van zijn mogelijkheid om een testament te maken of een erfenis te aanvaarden, zijn nietig. Dit betekent dat deze afspraken geen werking hebben en worden geacht niet te hebben bestaan. Ook in het voorbeeld, zoals hierboven genoemd. De broer die benoemd is tot executeur kan niet bij overeenkomst vastleggen dat hij geen beroep op die benoeming zal doen. Deze afspraak is nietig. Na overlijden van vader kan hij zijn benoeming gewoon aanvaarden.

Belemmering erfrechtelijke bevoegdheden

Ook komen we in de praktijk tegen dat bijvoorbeeld twee partners of ex-partners vastleggen dat zij elkaar tot erfgenaam benoemen in een testament en dat zij dit niet zullen wijzigen. Bijvoorbeeld Ernie en Bert gaan samenwonen en willen zeker weten dat zij elkaars erfgenaam zijn. Zij stellen een contract op waarin zij overeenkomen dat zij allebei een testament zullen maken bij de notaris, waarbij zij elkaar tot erfgenaam benoemen. Tevens is vastgelegd dat zij dit testament niet zullen veranderen.  Zij denken er dan zeker van te zijn dat zij elkaars erfgenaam zullen zijn en blijven. Niets is minder waar.

Wanneer Bert tien jaar later overlijdt, denkt Ernie er zeker van te zijn dat hij erfgenaam is. Als dan blijkt dat Bert vijf jaar geleden toch nog Tommy tot erfgenaam heeft benoemd, kan Ernie daar niets aan doen. Weliswaar heeft Bert zijn afspraak geschonden, echter deze afspraak mochten Ernie en Bert niet maken en is dus niet geldig.

Overeenkomst niet opengevallen erfenis

Uit de wet blijkt dat een persoon ten aanzien van zijn erfenis alleen via een testament een erfgenaam kan benoemen of iemand kan onterven. Een erfgenaam is iemand die alle bezittingen en schulden van de overledene verkrijgt of een breukdeel daarvan. Dit betekent dat het niet mogelijk is dat Bert en Ernie in een overeenkomst vastleggen dat zij van elkaar zullen erven. Daarvoor zijn testamenten echt noodzakelijk.

Wanneer Bert en Ernie willen overeenkomen dat Ernie na het overlijden van Bert zijn kanarie krijgt en dat Ernie deze zal verzorgen, kan dit wel. Bert en Ernie maken namelijk geen afspraak over de gehele erfenis (of een breukdeel), maar over een klein onderdeel, namelijk de kanarie.

Gevolgen

Op grond van het voorgaande  is het advies aan cliënten om op hun hoede te zijn, wanneer zij afspraken willen maken over toekomstige erfenissen. Er zijn mogelijkheden om afspraken te maken, maar deze zijn beperkt. Toch kan het de moeite waard zijn om, bijvoorbeeld bij scheiding, afspraken te maken. De volgende situatie is hiervan een voorbeeld.

Bij een scheiding tussen een man en een vrouw wordt een partneralimentatie afgesproken. Mevrouw is voor haar levensonderhoud afhankelijk van die alimentatie. Meneer vindt het geen probleem om die alimentatie te betalen. Mevrouw vreest echter voor de situatie dat meneer eerder overlijdt. De alimentatie komt dan ten einde. Die verplichting gaat namelijk niet over op de erfgenamen. Meneer wil niet dat mevrouw op straat komt te staan na zijn overlijden en wil meedenken aan een oplossing voor mevrouw, waarbij mevrouw zeker weet dat zij na de dood van haar ex-partner nog recht heeft op een bedrag. Meneer stelt voor om een testament te maken, waarin hij bepaalt dat mevrouw een legaat krijgt ter hoogte van € 50.000,00. Daarmee kan mevrouw in haar levensonderhoud voorzien.

Als scheidingsmediator dien je beide echtelieden erop te wijzen dat mevrouw hiermee geen zekerheid heeft. Meneer heeft immers altijd het recht om zijn testament te wijzigen. Mevrouw wil dit risico niet lopen. Een oplossing hier zou kunnen zijn dat partijen in het scheidingsconvenant afspreken dat meneer aan mevrouw een bedrag van € 50.000,00 schuldig is, welke opeisbaar is na zijn overlijden. Deze afspraak moet wel bekrachtigd worden door de notaris. Omdat er nu een afspraak ten grondslag ligt aan het toekennen van het bedrag van € 50.000,00 en omdat het niet gaat om de gehele erfenis of een breukdeel daarvan, houdt deze afspraak stand na het overlijden van meneer. De afspraak gaat over op de erfgenamen. Zij zijn verplicht het bedrag uit te keren.

Contact

Hoewel er binnen de kaders van de wet zeker mogelijkheden zijn om overeenkomsten te maken voor overlijden is het belangrijk dat deze zorgvuldig tot stand komen. Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog? U kunt vrijblijvend contact met een van onze erfrechtspecialisten opnemen via 077-356 11 00 of advocaten@hetwetshuys.nl. Meer lezen over erfrecht? Download nu onze gratis whitepaper.