Persoonlijkheidsproblematiek

Aan de term persoonlijkheidsproblematiek zijn in de afgelopen eeuw verschillende betekenissen toegekend. Waar bepaalde gedragingen in de geschiedenis als ‘psychiatrisch ziek’ werden gezien, kunnen diezelfde gedragingen vandaag de dag als normaal worden beschouwd. Niet alleen op historisch gebied, ook op geografisch en cultureel gebied wordt er vaak anders tegen persoonlijkheidsproblematiek aangekeken.

In deze blog worden een aantal aspecten van persoonlijkheidsproblematiek uitgelicht. Allereerst komen de cijfers van psychische klachten in Nederland aan bod. Daarna volgt een introductie over de psychiatrische ziektebeelden. Vervolgens zal de diagnose en kwalificatie van psychische klachten worden besproken. Hierna zal dieper worden ingegaan op een aantal persoonlijkheidsstoornissen. Tot slot komen er een aantal behandelwijzen aan bod.   

Per jaar ervaart ongeveer 26% van de Nederlanders psychische klachten. Ongeveer 15% komt daarvoor bij de hulpverlener terecht. De zorg die daarop volgt is afhankelijk van de situatie en kan bestaan uit ambulante zorg of een tussenvoorziening.

Psychiatrische ziektebeelden

Psychiatrische ziektebeelden uiten zich in het psyche van de mens. Hiermee wordt bedoeld dat het zich uit in het denken, voelen en de stemming van een persoon waardoor het waarneembaar is in het gedrag. Het gevolg hiervan is dat het dagelijkse leven van mensen zodanig wordt verstoord dat men op persoonlijk en sociaal gebied vastloopt. Dit wordt ook wel eens persoonlijkheidsproblematiek of een persoonlijkheidsstoornis genoemd. Verderop in deze blog zal inhoudelijk worden ingegaan op een aantal persoonlijkheidsstoornissen.

Bepalen van psychiatrische stoornissen

Het vaststellen van een psychiatrische stoornis gebeurt aan de hand van een medisch model. Dit proces wordt gestart met het maken van een diagnose. Hiervoor worden karakteristieke eigenschappen onderzocht. Na de diagnose wordt onderzoek gedaan naar mogelijke verklaringen of oorzaken van de psychiatrische stoornis. Tevens wordt gekeken naar factoren die het welzijn van de persoon bevorderen en naar factoren die bepaalde eigenschappen in stand houden. Aan de hand van de kennis die met de vorige stappen is opgedaan wordt een prognose gemaakt. Een prognose is een voorspelling van het verloop van de stoornis met en zonder behandeling. Na de prognose wordt een behandelplan opgesteld. Een behandelplan is een belangrijke richtlijn voor de therapie. De laatste stap uit het medisch model is preventie. Hiervoor wordt er een actieplan gemaakt die geraadpleegd dient te worden ter voorkoming van een terugval of wanneer het noodzakelijk is om snel in te grijpen.

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)

DSM geeft richting aan bekende verschijnselen of symptomen die horen bij een bepaalde stoornis. Dit classificatiesysteem wordt gebruikt als hulpmiddel om vast te stellen of iemand een psychische stoornis heeft. De DSM bestaat uit vijf assen:

• As 1: Klinische stoornis (bijv. depressie)
• As 2: Persoonlijkheidsstoornissen (bijv. afhankelijke persoonlijkheidsstoornis)
• As 3 Lichamelijke aandoeningen (bijv. migraine)
• As 4: Psychosociale en omgevingsfactoren (bijv. scheiding, werkeloosheid)
• As 5: Algehele beoordeling van het functioneren (Global Assement of Functioning Scale, GAF)

Vanuit de DSM wordt aan de hand van bepaalde criteria bekeken of iemand voor de stoornis behandeld moet worden. Hiervoor wordt onder andere gekeken naar de mate waarop de stoornis invloed heeft op iemands persoonlijke en sociale leven, overlast die de omgeving ervaart en de mate van gevaar die de psychische stoornis meebrengt voor de persoon en de omgeving.

Echter, gaat het classificatiesysteem van DSM wel met enige kritiek gepaard. Tegenstanders van DSM zijn van mening dat het systeem onvoldoende rekening houdt met de culturele context. Daarnaast is men van mening dat de lat voor diagnose dusdanig laag is gelegd, dat volgens onderzoek 45% van de mensen wel eens aan de criteria voor een diagnose voldoet.

Psychische stoornissen uit DSM5

Borderline
Borderline is een diepgaand patroon van instabiliteit in intermenselijke relaties, zelfbeeld en affecten en van duidelijke impulsiviteit, beginnend in de vroege volwassenheid en tot uiting komend in diverse situaties. Onderdeel hiervan kan zijn dat een persoon lijdt aan een identiteitsstoornis, waarbij er sprake is van een duidelijk en aanhoudend instabiel zelfbeeld of zelfgevoel. Borderline kan gepaard gaan met intense woede en impulsiviteit die de betrokkene zelf kan beschadigen.    

Anti-persoonlijkheidsstoornis
Een anti-persoonlijkheidsstoornis is een diepgaand patroon van gebrek aan achting voor en schending van de rechten van anderen, vanaf het vijftiende jaar aanwezig en tot uiting komend in diverse situaties. Een aantal kenmerken hiervan zijn oneerlijkheid, zoals herhaaldelijk liegen, impulsiviteit of onvermogen ‘vooruit te plannen’ en roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid van zichzelf of anderen.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis lijdt de persoon aan een diepgaand patroon van grootheidsgevoelens (in fantasie of gedrag) en heeft behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend in de vroege volwassenheid en tot uiting komend in diverse situaties. Kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn onder andere een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid, gebrek aan empathie en misbruik van anderen om eigen doeleinden te bereiken.

Autisme
Autisme kent vele gezichten. Sommige mensen met autisme zoeken juist weinig contact met anderen en anderen doen dit juist heel actief, maar vaak op een manier die ‘vreemd’ overkomt. Er zijn mensen met autisme en een verstandelijke beperking, maar ook mensen met een hoge intelligentie. In sommige gevallen kunnen mensen met autisme met de juiste begeleiding een behoorlijk zelfstandig leven leiden, anderen hebben hun leven lang veel hulp nodig. Ruim 1% van de Nederlanders – ongeveer 190.000 mensen – heeft een vorm van autisme.  Mensen met autisme verwerken het ‘zien, horen, ruiken’ op een andere manier. Ze hebben een goed oog voor detail, zijn eerlijk, recht door zee, analytisch en hardwerkend, maar hebben moeite met overzicht houden en sociale contacten.

Parental Alienation syndrome (PAS)
Bij Parental Alienation syndrome is er sprake van een pathologische binding tussen één ouder en het uitsluiten van een andere ouder. Vaders ervaren dit twee keer zo veel als moeders. Kenmerken van de symptomen bij een kind zijn onder andere een lastercampagne tegen de uitwonende ouder, het gebrek aan ambivalentie en schijnbare onafhankelijkheid. De symptomen komen op drie niveaus tot uiting: mild, matig en ernstig.

Echter, gaat deze stoornis ook met enige kritiek gepaard, omdat men van mening is dat dit niet de stoornis van een kind is, maar van de ouder.

Behandelwijzen

Voor de behandeling van een psychische stoornis is het van belang om naar de oorzaak en de verklaring van de klachten te kijken. Dit wordt gedaan met behulp van de ‘drie stromingen’. De eerste stroming is de biologische stroming. Hierbij is de oorzaak ontstaan in het lichaam en komt het tot uiting in de psyche. De tweede stroming is een psychodynamische stroming, waarin de oorzaak is ontstaan in de psyche en tot uiting komt in een ontwikkelingsprobleem. De derde en de laatste stroming is de sociale stroming, waarbij de oorzaak is ontstaan vanuit de sociale omgeving. Het startpunt van de behandeling begint dus bij de aanpak van de oorzaken uit een van de drie stromingen.

Psychofarmaca
Een van de meest voorkomende biologische therapievorm is behandeling met psychofarmaca. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van middelen die werken op de aanmaak, omzetting, afgifte of interacties van neurotransmitters, zoals dopamine, noradrenaline, adrenaline en serotonine in het centrale zenuwstelsel. Voor de psychodynamische stroming wordt vaak gebruik gemaakt van psychotherapie. Dit is een behandelmethode waarbij psychologische technieken, zoals gedragstherapie of schematherapie, wordt ingezet.

Bij de sociale stroming is de oorzaak van de psychische stoornis ontstaan vanuit de sociale omgeving, waardoor behandeling daarop is gericht. Voor de behandeling van de sociale stroming wordt gebruik gemaakt van sociale psychiatrie, waarbij de klachten behandeld worden in de eigen leefomgeving.

Persoonlijkheidsproblematiek is een uitgebreid en veelomvattend onderwerp. Vandaar dat in deze blog maar een aantal onderwerpen zijn uitgelicht. Daarnaast blijft dit onderwerp altijd in ontwikkeling door culturele invloeden en ontwikkelingen in de behandelwijzen.

Psychische problematiek en de advocatuur

De advocaten en mediators van Het Wetshuys hebben kennis en ervaring op het gebied van psychische en psychiatrische problematiek, zowel aan de zijde van de cliënt als aan de zijde van de wederpartij. Door de kennis en ervaring van onze specialisten kan een multi-problematiek vaak tijdig gesignaleerd worden en kunnen de juiste lijnen worden uitgezet. Dit kan bestaan uit het doorverwijzen naar de juiste hulpverlening, om escalatie van problemen op deze wijze te voorkomen.

Onze advocaten en mediators hebben verder kennis en ervaring in de behandeling van zaken, waarbij de cliënt – soms terecht en soms onterecht – wordt neergezet als psychisch gestoord. Tevens hebben zij ervaring in de behandeling van zaken, waarbij de cliënt of tegenpartij een dergelijke stoornis heeft of zou kunnen hebben.