Kan ik een testament maken op een bierviltje?

Sien Smeets | 13 mei 20

De dood: het is geen onderwerp waar we graag over nadenken of praten. Toch is het belangrijk om zo nu en dan bij dit onderwerp stil te staan en het gesprek aan te gaan met de mensen die belangrijk voor u zijn. In deze serie blogs over het erfrecht schrijft onze erfrechtspecialiste mr. Sien Smeets over interessante en opmerkelijke onderwerpen in het erfrecht.

Het antwoord op de vraag in de titel lijkt eenvoudig. Het gevoel zegt meteen: nee, dit kan niet, het maken van een testament is voorbehouden aan de notaris. Zo eenvoudig blijkt het echter niet te zijn. Voor de beantwoording van de vraag moeten we dan ook eerst even terug naar een aantal algemene uitgangspunten van het erfrecht.

Al uw bezittingen en schulden vormen na uw dood uw nalatenschap. U kunt zelf kiezen wat er met uw nalatenschap gebeurt. Als u echter niets regelt over uw nalatenschap, bepaalt boek 4 van het Burgerlijk Wetboek wat er met uw nalatenschap gebeurt. In het algemeen gaat de nalatenschap naar uw echtgenoot en kinderen. Heeft u geen kinderen dan gaat de nalatenschap naar uw ouders, broers en zussen. Ook vinden we in boek 4 van het Burgerlijk Wetboek allerlei andere regels die van toepassing zijn op uw nalatenschap.

Wat als u nu vindt dat die regels uit boek 4 niet tegemoetkomen aan uw wensen? Als u wilt dat iemand anders erfgenaam moet worden? Als u wilt dat uw nalatenschap niet in een gemeenschap van goederen mag vallen? In dat geval moet u een testament maken. In een testament beschrijft u uw wensen met betrekking tot uw nalatenschap. De vraag die vervolgens gesteld kan worden is dan: op welke manieren kunt u een testament maken?

Op deze vraag staat in de Nederlandse wet een duidelijk antwoord. Een testament moet gemaakt worden middels een akte van de notaris of een akte die zelf is opgesteld en die bij de notaris in depot gaat. Over een slechts zeer beperkt aantal onderwerpen kunt u onder strikte voorwaarden een handgeschreven codicil maken. Het zal u niet verbazen dat het inschakelen van de notaris voor het maken van een testament gepaard gaat met een kostenpost. De notaris moet immers ook zijn brood verdienen. Bovendien kan het soms een periode duren voordat u bij de notaris terecht kunt.

Als we nu kijken naar het antwoord op de vraag of ik een testament kan maken op een bierviltje, dan is het antwoord duidelijk: nee, dit kan niet. In ieder geval niet op basis van de Nederlandse wet.

Mijn kantoor is gevestigd in Zuid-Oost Nederland. Het hoofdkantoor bevindt zich zelfs op enkele kilometers van de Duitse grens. In Duitsland mag men wél zelf een testament maken. In geval van het ontbreken van papier kan dit gewoon op een bierviltje. Hier luidt het antwoord op de vraag in de titel dus: ja, dat kan!

Wat nu als ik na opheffing van de maatregelen in verband met Corona besluit net over de grens op een heerlijk zonnig Duits terras een hapje te gaan eten en tijdens dit etentje ineens de ingeving krijg om achterop een bierviltje mijn laatste wens weer te geven. Heb ik dan een rechtsgeldig testament gemaakt? Ik bevind mij immers op Duits grondgebied en in Duitsland is het maken van een testament op deze manier toegestaan.

Voor de beantwoording van deze vraag zijn we aangewezenen op internationale verdragen. Hieruit blijkt dat het recht van de plaats waar ik mijn testament opstel van toepassing is voor de vraag op welke wijze ik het testament mag maken. Dit betekent dus dat ik mijn testament in Duitsland kan maken op dat ene bierviltje.

Onmiddellijk komt bij mij – als advocaat – dan de vraag op of dit verstandig is. Het is niet voor niets dat de Nederlandse wetgever vindt dat een testament zijn weg langs de notaris moet maken. De notaris is immers in staat om enkele belangrijke uitgangspunten te waarborgen. Zo zorgt de notaris ervoor dat het testament voldoet aan de grenzen van de wet. Daarbij kan de notaris zich een beeld vormen van de toestand waarin iemand die een testament wil maken verkeerd. Hij kan bekijken of diegene wel in staat is zijn wil te bepalen. Bovendien legt het testament duidelijk schriftelijk de laatste wens vast en wordt er eveneens verklaard dat de wil is van deze persoon om het testament op te laten maken.

Wanneer ik op dat zonnige terrasje in Duitsland op dat viltje een testament maak, kunnen zich na mijn overlijden allerlei discussies voordoen, zoals:

Is de tekst op het bierviltje wel door mij opgeschreven?
Ben ik beïnvloed door een persoon naast mij op het terras of door de drankjes die ik nuttigde?

De beantwoording van deze vragen is ingewikkeld. Er doen zich allerlei bewijsproblemen voor. Dit had wellicht voorkomen kunnen worden als ik mij tot de Nederlandse notaris had gewend. Ik vind het immers van belang dat mijn erfgenamen na mijn overlijden in alle rust over kunnen gaan tot de afwikkeling van mijn nalatenschap. Pas dan zullen zij ook in staat zijn om het verlies te verwerken.

Vragen en contact

Heeft u vragen over het erfrecht, neem dan contact op met één van onze specialisten. Wat betreft erfrecht staan onze specialisten u bij ten aanzien van:

Conflicten met erfgenamen of derden als advocaat of mediator;
Begeleiding bij het maken van testamenten en levenstestamenten;
Executele, bewind, vereffening en overige afwikkeling van nalatenschappen

Wilt u geheel vrijblijvend een afspraak maken? Dit kan ook telefonisch of met videogesprekken. Neem contact met ons op via advocaten@hetwetshuys.nl of via 077 356 11 00.