Met ingang van 15 augustus 2023 is de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken van het Openbaar Ministerie in werking getreden. In deze blog legt mr. Janine Engels kort uit wat procesafspraken zijn, welke voor- en nadelen hieraan kleven en wat de invoering van voornoemde aanwijzing betekent.

Procesafspraken

De definitie van procesafspraken in Nederland is door de Hoge Raad gegeven bij arrest van 27 september 2022. Het gaat hierbij om afspraken tussen het Openbaar Ministerie en de verdediging over het verloop van de strafprocedure en/of de wijze waarop de strafzaak wordt afgedaan. De inhoud van dergelijke afspraken kan uiteenlopen, maar kenmerkend is de wederkerigheid hiervan.

De internationale definitie van procesafspraken is wat ruimer, maar in Nederland komt het erop neer dat er afspraken gemaakt kunnen worden over de afdoening (bijvoorbeeld de inhoud van de tenlastelegging of de hoogte van de straf) en overige afspraken (bijvoorbeeld over versneld procederen). Deze afspraken komen tussen het Openbaar Ministerie en de verdediging tot stand, waarna de raamwerkovereenkomst wordt voorgelegd aan de rechtbank. De rechtbank kán er vervolgens voor kiezen om de gemaakte procesafspraken over te nemen en vast te leggen in een vonnis.

Voor- en nadelen

Het maken van procesafspraken gebeurt steeds vaker en komt veelal voor in ‘grotere’ ondermijningszaken waarin een lange doorlooptijd wordt verwacht. Een van de belangrijkste redenen om procesafspraken te maken is het behalen van proceseconomisch voordeel: er wordt een minder lange doorlooptijd verwacht en een hoger beroep kan worden vermeden.

Voor de verdachte kan het maken van procesafspraken ook een (ander) groot voordeel opleveren, namelijk het verkrijgen van een lagere straf dan wanneer de strafzaak op een reguliere manier door de rechtbank zou zijn afgedaan. De hoogte van de straf kan immers een onderdeel van de procesafspraken zijn. Hetzelfde geldt voor o.a. de ontnemingsvordering, eventuele te vergoeden schade en betalingstermijnen.

Anderzijds kleven er ook nadelen aan het maken van procesafspraken. Zo kan het zijn dat de procesafspraken door de rechtbank ontoelaatbaar worden geacht en dat deze terzijde worden geschoven. Dit kan voor de verdachte nadelig zijn wanneer bijvoorbeeld een bekentenis deel uitmaakt van deze afspraken of de afspraken niet zorgvuldig zijn vormgegeven.

Aanwijzing procesafspraken in strafzaken

Procesafspraken kennen geen wettelijke basis in ons strafrecht. Belangrijk is om hierbij op te merken dat onze wet zich hier in beginsel ook niet tegen verzet. De Hoge Raad heeft op 27 september 2022 al aandachtspunten geformuleerd waarop gelet moet worden bij het maken van procesafspraken. Zo is er o.a. een zelfstandige verantwoordelijkheid voor de rechter, dient een verdachte altijd van rechtsbijstand te zijn voorzien en dient het recht op een eerlijk proces in de zin van artikel 6 EVRM te worden gewaarborgd. Ook heeft de Hoge Raad toen al aan de wetgever verzocht om zich hierover uit te laten. Tot op heden is er echter nog geen wet over dit onderwerp in werking getreden.

Met de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken beoogt het Openbaar Ministerie aanwijzingen te geven om een meer uniforme werkwijze binnen het Openbaar Ministerie te creëren op het gebied van het maken van procesafspraken. In deze aanwijzing wordt de reikwijdte voor procesafspraken gegeven, evenals de randvoorwaarden. Zo dient er sprake te zijn van consensualiteit, rechtsbijstand aan de verdachte en een rechterlijke toetsing. Ook dient er aandacht te zijn voor de belangen van slachtoffers. Daarnaast wordt in deze aanwijzing de procedure voor het maken van procesafspraken uitgelegd.

Contact

Bent u op zoek naar een strafrechtadvocaat om u bij te staan bij het maken van procesafspraken? Neem dan vrijblijvend contact op met mr. Janine Engels, mr. Samuel Peute of mr. Petra van Enckevort.