Dementie en het laten maken van een testament

Een probleem dat zich regelmatig voordoet in onze erfrechtpraktijk: vader of moeder heeft dementie (of men denkt dat dit het geval is), maar heeft aan het einde van het leven nog een testament op laten maken, waarin bijvoorbeeld een van de kinderen wordt onterfd. De vraag is dan of iemand met dementie nog een testament mag laten opmaken en of een testament dat onder invloed van dementie tot stand is gekomen wel rechtsgeldig is. Deze vraag is vaak helaas niet eenvoudig te beantwoorden en is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval. In deze blog zal dit lastige vraagstuk worden besproken.

Het testament

In beginsel is – in juridische taal – het testament een rechtshandeling. Eenvoudig en wat kort door de bocht kan een rechtshandeling worden omschreven als iets dat men verklaart dat gevolgen heeft voor zijn of haar rechten en plichten. De wet geeft aan dat voor iedere rechtshandeling een met een wil overeenstemmende verklaring vereist is. Voormelde klinkt ingewikkeld maar geeft exact de kern van het probleem weer: want kan gesteld worden dat iemand die lijdt aan dementie nog in staat is om zijn wil te bepalen? U voelt de crux waarschijnlijk al aankomen, dit hangt van verschillende feiten en omstandigheden af. Dementie kent immers vele vormen en vele stadia. Het kan dan ook zo zijn dat het op enig moment voor een persoon – ondanks dat er al dementie is geconstateerd – nog mogelijk is om zijn wil te bepalen, terwijl dit anderhalf jaar later niet meer het geval is.

Wilsbekwaamheid

Iemand die zelfstandig een beslissing kan nemen en de gevolgen van die beslissing overziet noemen we wilsbekwaam. De tegenhanger van dit begrip is wilsonbekwaamheid. Ingeval het laten opmaken van een testament dient de notaris altijd te onderzoeken of er sprake is van wilsbekwaamheid. Dit is namelijk hét uitgangspunt om een rechtshandeling (lees: het laten opmaken van een testament) aan te kunnen gaan.

Aan notarissen wordt in dit kader een zogenoemd toetsingskader geboden middels het ‘Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid ten behoeve van Notariële dienstverlening’. Dit stappenplan geeft indicatoren die aanleiding geven om de wilsbekwaamheid van de cliënt nader te onderzoeken. Denk hierbij aan een hoge leeftijd, het verblijf in een zorginstelling of het niet in eigen beheer hebben van de administratie. Een notaris zal vervolgens naar eer en geweten een inschatting maken over de wilsbekwaamheid van de cliënt.

Twijfels

Indien naderhand getwijfeld wordt aan de wilsbekwaamheid kan er, indien de persoon nog in leven is, een onderzoek worden ingesteld naar de wilsbekwaamheid. Dit kan bijvoorbeeld door een gespecialiseerde VIA-arts. Deze arts zal aan de hand van gesprekken met persoon en de medische gegevens een uitspraak doen over de wilsbekwaamheid ten tijde van het opstellen van een testament. Wanneer de persoon al is komen te overlijden kan middels een procedure getracht worden de geldigheid van de totstandkoming van het testament aan te vechten en te verzoeken om vernietiging. Dit moet binnen een jaar na het overlijden. Daarbij moet degene die om vernietiging vraagt kunnen bewijzen dat iemand op het moment van ondertekenen van het testament bij de notaris niet in staat was zijn wil te bepalen. Dat is na het overlijden vaak een enorm lastige opgave.

Contact

Onze advocaten krijgen veel te maken met de afwikkeling van erfenissen van overledenen waarbij voor het overlijden sprake was van dementie of andere medische problematiek waardoor het op dat moment niet mogelijk was de wil te bepalen. Dit is ingewikkeld en pijnlijk. Onze erfrechtspecialisten mr. Sien Smeets en Juulke Schobbers-Deinum houden altijd oog voor deze emoties en richten zich op een snelle en goede oplossing. Sien is zowel gespecialiseerd erfrechtadvocate als MfN-mediator in het erfrecht. Ook treedt zij regelmatig op als vereffenaar of executeur. Zij worden hierin ondersteund door de in het erfrecht gespecialiseerde advocaten mr. Janine Engels en mr. Marly van Rooij. Heeft u vragen over dementie en testamenten of twijfelt u aan de geldigheid van de totstandkoming van een testament? Of heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen, schroom dan niet om contact op te nemen met een van onze erfrechtspecialisten via de nummers 077 – 356 11 00 (Venlo), 0478-588 277 (Venray), 0485-748 022 (Boxmeer) of 046-2060486 (Sittard) of via e-mail: advocaten@hetwetshuys.nl.